→ Sesja → Start Learning / Download MP3 Flashcards

Question		Answer
Kiedy odbyła się pierwsza podróż Kolumba? start learning		1492 (3 sierpnia – 15 marca 1493)
Jak nazywała się wyspa, którą Kolumb nazwał San Salvador? start learning		Guanahani – w archipelagu Bahamów
Co umożliwiało komunikacje między Europą a Karaibami? start learning		Prąd Goldstrom
Dlaczego Kolumb prowadził podwójny dziennik? start learning		Aby ukryć prawdziwą długość podróży przed załogą
Co to "Las Capitulaciones de Santa Fe"? start learning		Umowa Kolumba z Królami Katolickimi – Tytuły, udziały w zyskach, władza na nowych ziemiach (1492)
Kiedy odbyła się pierwsza podróż Kolumba? Jaki cel? start learning		3 sierpnia 1492-15 marca 1493; Droga do Indii na zachód
Pierwsza podróż Kolumba osiągnięciami start learning		Odkrycie Bahamów (San Salvador), Hispanioli
Kiedy odbyła się druga podróż Kolumba i jaki cel miała. start learning		25 września 1493 - 11 czerwca 1496, kolonizacja
Druga podróż Kolumba osiągnięcia i problem start learning		Założenie Isabela, sprowadzenie trzody, uprawy trzciny; Masakra w forcie Navidad, huragan
Co Hiszpanie założyli na Hispanioli w drugiej podróży? start learning		Miasto Isabela
Jak nazywał się brat Kolumba, który założył Santo Domingo? start learning		Bartolomé Colón
Kto pierwszy zobaczył Ocean Spokojny od strony Ameryki? start learning		Vasco Núñez de Balboa
Kto pierwszy zobaczył ląd podczas I podróży? start learning		Rodrigo de Triana
Jakie miasto zostało założone po zniszczeniu Isabeli? start learning		Santo Domingo (Bartolomé Colón)
Kiedy odbyła się trzecia podróż Kolumba i jej cele start learning		30 maja 1498 – 25 listopada 1500; Dalsza eksploracja i obrona swojej pozycji
Trzecia podróż Kolumba osiągnięcia i efekty start learning		Odkrycie kontynentalnej Ameryki (Wenezuela – Golfo de Paria); Kolumb i jego brat aresztowani przez królewskiego komisarza Bobadillę za złe zarządzanie
Kiedy odbyła się czwarta podróż Kolumba i cele start learning		11 maja 1502 – 7 listopada 1504; Poszukiwanie przejścia na zachód (drogi do Azji)
Czwarta podróż Kolumba osiągnięcia start learning		Dotarcie do wybrzeży dzisiejszego Hondurasu, Nikaragui, Panamy; Spotkanie z kupcami Majów (ale nie schodzi na ląd); Okręt tonie na Kubie – wysyła załogę po pomoc; Zobaczył jak Bobadilla wypływa (jego statek zatonął)
Kiedy był traktat z Tordesillas i co robił? start learning		1494 – podział Nowego Świata między Hiszpanię a Portugalię
Co to były "viajes andaluces"? start learning		Podróże konkurencyjne wobec Kolumba (1499–1504); 8 podróży niezależnych od Kolumba (1499
Skąd pochodzi nazwa „Ameryka”? start learning		Od Amerigo Vespucciego – mapa Waldseemüllera (1507)
Jakie wyspy kolonizują hiszpanie, duże Antyle? start learning		Kuba, Hispaniola, Jamajka, Puerto Rico
Co ustanawiał traktat z Alcacovas (1479)? start learning		kończy wojnę przegraną przez królów katolickich; Podział północ-południe: południe (od Wysp Kanaryjskich) dla Portugalii
Co zawierała bulla „Inter caetera” (1493)? start learning		Tereny 100 leguas na zachód od Wysp Zielonego Przylądka dla Hiszpanii
Co mówił traktat z Tordesillas (1494)? start learning		Podział przesunięty do 370 leguas – Portugalia uzyskuje Brazylię
Jakie były konsekwencje traktatu z Tordesillas dla Brazylii? start learning		Portugalia ją skolonizowała, najpewniej była tam wcześniej
Co to „Gran volta”? start learning		Portugalski manewr żeglarski oparty na prądach i wiatrach
Jak Kolumb zaniżył obwód Ziemi? start learning		Źle przeliczył mile arabskie (2 km) na włoskie (1,48 km)
Kiedy Kolumb przekonał Izabelę Katolicką? start learning		Po 1490, po upadku Granady – dzięki franciszkanom
Jakie wyspy odkrył Kolumb w 1 podróży? start learning		Bahamy, Hispaniola
Co się stało w forcie Navidad? start learning		Indianie zabili 43 Hiszpanów (gwałty i przemoc)
Jakie nowe miasto założono po Isabela? start learning		Santo Domingo (przez Bartolomea)
Co zobaczył Kolumb w Hondurasie? start learning		Kupców Majów – ale nie wysiadł
O czym mówiły bulli papieskiej Romanus Pontifex 1455 start learning		tylko portugalczycy mogli pływać dalej niż przylądek bojador
Kto brał udział w „viajes andaluces”? start learning		Amerigo Vespucci, Alonso de Ojeda, Juan de la Cosa
Jakie tereny odkryli? (pod czas viajes andaluces) start learning		Wschodnie wybrzeże Ameryki Płd., Gujana, Brazylia
Jak nazywa się jedyne źródło o Tajnach? start learning		„Relación acerca de las Antigüedades de los Indios” – Fray Ramón Pané
Kim był Hatuey? start learning		Wódz rdzenny, spalony za opór wobec konkwisty – pierwszy bohater Kuby
Co powiedział Hatuey przed śmiercią? start learning		Jeśli w niebie są tacy chrześcijanie, jak wy, to ja tam nie chcę iść”
Co to "mare clausum"? start learning		Polityka zamkniętych mórz przez Hiszpanię i Portugalię (zakaz dostępu innym krajom)
Kto był pierwszym nie-Kolumbem rządzącym w koloniach? start learning		Nicolás de Ovando
Co to było „Virreinato de las Indias”? start learning		Wicekrólestwo powołane do zarządzania Nowym Światem
Gdzie powstała pierwsza Audiencja w Indach Zachodnich? start learning		W Santo Domingo (od 1511, działa od 1526)
Jakie funkcje pełniła Audiencja? start learning		Rozstrzygała spory, kontrolowała wicekróla
Czy Audiencja broniła ludności rdzennej? start learning		Nie – była stronnicza, działała w interesie kolonistów
Jaki był pierwszy podział administracyjny kontynentu? start learning		Capitulación de Burgos (1508): Nueva Castilla del Oro i Nueva Andalucía
Czym była encomienda? start learning		System pracy przymusowej rdzennych mieszkańców
Co to Mezoameryka wg Paula Kirchhoffa? start learning		Obszar kulturowy (nie geograficzny) od północnego Meksyku po Kostarykę
3 przykłady roślin uprawianych w Mezoameryce? start learning		kukurydza, kakao, agawa
Jaką broń używali Mezoamerykanie? start learning		Macuahuitl – drewniany miecz z ostrzami z obsydianu
Co to pelota? start learning		Gra w piłkę – z pierścieniami na ścianach boiska
Wspólny element religii Mezoamerykanów? start learning		Quetzalcoatl – pierzasty wąż, bóg cywilizacji
Jakie pismo mieli Majowie? start learning		Hieroglificzne
Czym różnili się Majowie od Azteków (Mexica)? start learning		Majowie – luźna federacja miast; Aztekowie – scentralizowane imperium
Język narzucony przez Azteków? start learning		Nahuatl
Co było środkiem płatniczym? start learning		Ziarna kakao
Czym różniły się dialekty Majów? start learning		Niezrozumiałe między sobą – brak jedności językowej
Najstarszy okres w historii Mezoameryki? start learning		Paleoindiański (do ok. 8000 p.n.e.)
Kiedy zaczęto uprawiać kukurydzę? start learning		Okres archaiczny (9000–2000 p.n.e.)
Które kultury dominowały w okresie preklasycznym? start learning		Olmekowie, Zapotekowie, Mistekowie
Jaka kultura dominowała w okresie klasycznym? start learning		Majowie
Kiedy był okres postklasyczny? start learning		X–XVI w. (do konkwisty)
Gdzie znajdowała się stolica Azteków? start learning		Tenochtitlán
Jak funkcjonowało imperium Azteków? start learning		Związek plemienny z władzą centralną
Jak nazywał się ostatni władca Azteków? start learning		Cuauhtémoc
Dlaczego Aztekowie byli nielubiani przez inne plemiona? start learning		Brali jeńców na ofiary, narzucali władzę i podatki
Kto miał powrócić ze wschodu wg legendy Azteków? start learning		Quetzalcoatl – co miało ułatwić początkową akceptację Hiszpanów
Dlaczego Majowie byli łatwym celem? start learning		Brak jedności politycznej i schyłek kultury
Co spowodowało rozpad struktur Majów? start learning		Kryzys religijny – np. rezygnacja z rytualnych samookaleczeń
Jak mierzyli czas Majowie? start learning		Kalendarze astronomiczne – bardzo precyzyjne
Kiedy Hiszpanie pierwszy raz spotkali Majów? start learning		1502 – IV podróż Kolumba (ale nie schodzi na ląd)
Kim był Gonzalo Guerrero? start learning		Hiszpański rozbitek, walczył po stronie Majów, „ojciec metysażu”
Kim był Jerónimo de Aguilar? start learning		Uciekł z niewoli Majów, późniejszy tłumacz Cortésa
Kto jako pierwszy opłynął Jukatan? start learning		Francisco Hernández de Córdoba (1517)
Kto był dowódcą wyprawy w 1518? start learning		Juan de Grijalva – pierwszy kontakt z Aztekami
Kto był władcą Azteków podczas konkwisty? start learning		Moctezuma II
Skąd pochodzi nazwa „Aztekowie”? start learning		Nadana później – sami siebie nazywali „Mexica”
Jakie dwa kluczowe plemiona sprzymierzyły się z Cortésem pod czas konkwisty? start learning		Totonakowie i Tlaxcaltekowie
Kto tłumaczył Cortésowi? start learning		Jerónimo de Aguilar (majański–hiszpański) i Malinche (majański–nahuatl)
Jakie wydarzenie miało miejsce w Choluli w 1519? start learning		Masakra – Cortés zabił ludność cywilną w obawie przed rzekomą zasadzką
Kiedy Cortés wszedł do Tenochtitlánu? start learning		8 listopada 1519
Co zrobił z Montezumą II? start learning		Wziął go jako zakładnika do „aresztu domowego”
Kiedy Hiszpanie po raz pierwszy musieli uciekać z miasta? start learning		30 czerwca 1520 – Noche Triste (Noc Smutku)
Dlaczego zginęło tylu Hiszpanów podczas Noche Triste? start learning		Brali złoto, które ich spowalniało – topili się uciekając po groblach
Jak Hiszpanie zdobyli przewagę nad Aztekami? start learning		Sojusze, konie, broń palna, ospa + błędy Azteków
Co oznacza „Tenochtitlán miał słodką i słoną wodę”? start learning		Miasto leżało na jeziorze – słona na północy, słodka na południu
Dlaczego Aztekowie przegrali mimo liczebnej przewagi? start learning		Słabe zjednoczenie, przewaga psychologiczna i technologiczna Hiszpanów, sojusze
Co symbolizuje „Plac Trzech Kultur” w Meksyku? start learning		Zderzenie kultur: prekolumbijska, kolonialna i współczesna
Czym jest Chiapas? start learning		To górzysty region w południowym Meksyku, na granicy z Gwatemalą. Był zamieszkiwany głównie przez Majów. Ważny w kontekście konkwisty i późniejszej ewangelizacji. Dziś to stan Meksyku.
Czym jest Jukatan? start learning		To półwysep (i jednocześnie nazwa stanu) w południowo-wschodnim Meksyku. Historycznie to centrum kultury Majów – z miastami jak Chichén Itzá, Uxmal, Tulum. W czasach kolonizacji był trudny do podbicia – Majowie stawiali silny opór.
Jak nazywało się państwo Inków? start learning		Tahuantinsuyu („Imperium Czterech Części”)
Główne języki w imperium Inków? start learning		Keczua i ajmara
Na czym opierała się gospodarka Inków? start learning		Rolnictwo, hodowla lam i alpak, uprawy tarasowe
Co to „taclla”? start learning		Pług andyjski – narzędzie rolnicze Inków
Jak przechowywano żywność? start learning		Suszenie (np. kukurydzy, ziemniaków), specjalne spichlerze
Jak nazywał się najwyższy władca Inków? start learning		Sapa Inca
Jak dzielono imperium? start learning		Na 4 prowincje (suyu), każdą zarządzał „apo” (gubernator)
Kto był twórcą potęgi imperialnej Inków? start learning		Pachacuti Inca Yupanqui
Kto kontynuował jego podboje? start learning		Tupac Yupanqui
Kto był ostatnim władcą przed konkwistą? start learning		Atahualpa
Kto wywołał wojnę domową wśród Inków? start learning		Huayna Capac – podzielił imperium między dwóch synów
Kto walczył o władzę po śmierci Huayna Capaca? start learning		Huascar (Cuzco) i Atahualpa (Quito)
Kto wygrał wojnę domową i kiedy? start learning		Atahualpa – 1532, bitwa pod Quipaipán
Jak Inkowie łączyli różne części imperium? start learning		System dróg górskich i mostów
Co to „mita”? start learning		Obowiązek pracy dla państwa – np. przy budowie dróg, świątyń
Czym był uncu? start learning		Tunika – element tradycyjnego ubioru Inków
Co to wojna domowa (w kontekście Inków)? start learning		Konflikt o władzę między dwoma synami zmarłego władcy – Huascarem i Atahualpą (1527–1532).
Dlaczego do niej doszło? start learning		Po śmierci Huayna Capaca nie było jasnego następcy – podzielił imperium na pół.
Kiedy odbyła się pierwsza wyprawa Pizarra? start learning		1524 – nieudana, Hiszpanie nie dotarli do Peru
Dlaczego pierwsza wyprawa się nie powiodła? start learning		Brak żywności, choroby, trudny teren, opór Indian
Co odkryto podczas drugiej wyprawy (1526)? start learning		Bogactwo i organizacja społeczeństwa w rejonie Tumbez
Co zrobił Pizarro po drugiej wyprawie? start learning		Wrócił do Hiszpanii po zgodę królewską na podbój
Jak nazywał się dokument przyznający Pizarrowi zgodę na podbój? start learning		Capitulación de Toledo (1529)
Co zapewniała Capitulación de Toledo? start learning		Tytuł „adelantado”, władzę nad Nową Kastylią (Nueva Castilla)
Kto podpisywał dokument w imieniu Korony? start learning		Król Karol V
Dlaczego wojna domowa osłabiła imperium? start learning		Podzieliła kraj, wyczerpała armię, zdezorganizowała władzę
Jak Hiszpanie wykorzystywali lokalne podziały? start learning		Tworzyli sojusze z przeciwnikami Inków (jak w Meksyku)
Jakie mieli przewagi nad Inkami? start learning		Broń palna, konie, stal, choroby (ospa), element zaskoczenia
Co wiedzieli o Inkach przed atakiem? start learning		Że są bogaci, dobrze zorganizowani, ale wewnętrznie podzieleni
Kim był Francisco Pizarro? start learning		Hiszpański konkwistador, który podbił Imperium Inków w Peru.
Kiedy i gdzie działał Pizzaro? start learning		1524–1533 w rejonie wybrzeży Ekwadoru i Peru (Andów).
Co zrobił przed podbojem? start learning		Zorganizował 3 wyprawy – ostatnia zakończyła się sukcesem, po uzyskaniu zgody króla (Capitulación de Toledo, 1529).
Co się stało w Cajamarce w 1532 r.? start learning		Pizarro pojmał Atahualpę (został stracony), ostatniego władcę Inków – mimo że został mu zaoferowany olbrzymi okup w złocie.
Jakie miasto założył Pizarro? start learning		Lima – dzisiejsza stolica Peru (1535)
Kim byli pierwsi duchowni w czasie konkwisty? start learning		Kapłani (kapelani), towarzysze konkwistadorów – chrzcili, odprawiali msze, święcili żony rdzennych
Na czym opierała się konkwista? start learning		Na zasadzie: „mieczem i krzyżem” (con espada y con la cruz) – jednocześnie podbój militarny i duchowy
Co to była „doctrina”? start learning		Miejsce nauki wiary dla rdzennych (misyjna parafia, pod opieką zakonników)
Co to „conquista espiritual”? start learning		Duchowy podbój prowadzony przez duchownych świeckich i zakonnych równolegle
Czym zajmowali się tzw. „zakony mniejsze”? start learning		Szkoły, szpitale: juaninos, hipolici, mercedariusze, karmelici
Co to „patronato real”? start learning		Prawo króla Hiszpanii do mianowania duchowieństwa w koloniach (zamiast papieża)
Bartolomé de Las Casas – kim był? start learning		Były konkwistador, później dominikanin i obrońca Indian, autor "Brevísima relación
Antonio de Montesinos – dlaczego ważny? start learning		W 1511 otwarcie potępił wyzysk Indian – pierwszy głos sprzeciwu wobec konkwisty
Toribio de Benavente (Motolinia)? start learning		Franciszkanin – promował pokojową ewangelizację i edukację Indian
Martin de Valencia – podejście do ewangelizacji? start learning		Zaczynał od nauki języka Indian, później przekazywał Ewangelię
Potoczna nazwa systemu redukcji jezuickich, to... start learning		Święty eksperyment
Jaki był ich cel świętego eksperymentu? start learning		Wychowanie „dobrych chrześcijan” bez grzechów Europy (alkohol, przemoc, protestantyzm) ale mające cechy Europejczyków
Gdzie działały redukcje jezuickie? start learning		Głównie Paragwaj, północna Argentyna, południowa Brazylia – region Misiones
Co wyróżniało redukcje? start learning		Indianie mieli edukację, własną milicję, muzykę barokową, rolnictwo i rzemiosło
Co to synkretyzm religijny? start learning		Połączenie wiary chrześcijańskiej z elementami religii rdzennych
Najważniejszy przykład synkretyzmu? start learning		Matka Boska z Guadalupe = Maryja + aztecka bogini Tonantzin
Dlaczego kult Guadalupe był skuteczny? start learning		Indianie lepiej przyjmowali chrześcijaństwo przez znajome symbole kobiece
Co to Nican Mopohua? start learning		Tekst w języku nahuatl opisujący objawienie Matki Boskiej z Guadalupe
Co to inkwizycja? start learning		Instytucja Kościoła katolickiego, której celem było zwalczanie herezji (czyli poglądów sprzecznych z nauką Kościoła).
Czy stosowano inkwizycję wobec Indian? I dlazego. start learning		Nie – po spaleniu Carlosa z Texcoco (1539) król zabronił – obawiano się, że Indianie odwrócą się od wiary; Bo uznawano, że nie rozumieją jeszcze w pełni wiary chrześcijańskiej
Gdzie działały trybunały inkwizycji? start learning		Meksyk (1569), Lima (1569), Cartagena de Indias (1610)
Jakie prawa broniły Indian? start learning		Leyes Nuevas de Indias (1542) – m.in. zniesienie encomiendy
Kto i dlaczego palił kodeksy Majów? start learning		Diego de Landa – franciszkanin, ceremonia auto de fe (1562); Uważał, że to „dzieła diabła” i przejaw pogaństwa – chciał wykorzenić dawne wierzenia i wzmocnić chrześcijaństwo.
Co to República de Indios? start learning		Wsie i osady rdzennych mieszkańców zarządzane przez lokalnych wodzów (caciques, curacas) pod nadzorem corregidores de indios – urzędników królewskich
Co to República de Españoles? start learning		Obszary zamieszkane przez Hiszpanów (gachupines) i kreoli – obejmowały głównie miasta
Jaką rolę pełniły congregaciones, doctrinas, reducciones? start learning		Ośrodki przesiedleńcze i ewangelizacyjne – mieszano w nich różne grupy etniczne, aby osłabić lokalne tożsamości
Kim byli peninsulares (gachupines)? start learning		Hiszpanie urodzeni w Europie – elita polityczna i urzędnicza kolonii
Kim byli criollos (kreole)? start learning		Dzieci Hiszpanów urodzone w Ameryce – bogaci, ale pozbawieni wpływu politycznego
Kim byli mestizos? start learning		Dzieci Hiszpana i Indianki – „pośredni stan”, często rzemieślnicy i pracownicy fizyczni
Kim byli mulatos? start learning		Dzieci Hiszpana i kobiety afrykańskiego pochodzenia
Kim byli zambos? start learning		Dzieci czarnoskórego i Indianki – najniżej w hierarchii, często wykluczeni
Co to ladino? start learning		Metys lub Indianin, który przyjął język, religię i kulturę hiszpańską – termin używany głównie w Gwatemali
Co to metysaż? start learning		Mieszanie się ras i kultur – zjawisko wyjątkowe dla kolonii iberyjskich, mniej obecne w koloniach angielskich i francuskich
Kto miał władzę i ziemię? start learning		Peninsulares i w mniejszym stopniu criollos – stanowili elitę gospodarczą i administracyjną
Kto pracował fizycznie i usługowo? start learning		Mestizos, mulatos, zambos – jako robotnicy, rzemieślnicy, cieśle, murarze (albañiles), rolnicy
Jaka była rola Indian (indios)? start learning		Pracowali w rolnictwie i górnictwie – przydzielani encomenderos lub pracowali w resguardos (rezerwatach)
Kim byli czarnoskórzy niewolnicy? start learning		Pracowali w domach elit, na plantacjach, w kopalniach – uważani za „dobro luksusowe”
Jaką rolę miały kobiety w społeczeństwie kolonialnym? start learning		Ograniczoną – zależne od klasy i koloru skóry. Kobiety białe miały więcej przywilejów, ale były kontrolowane przez patriarchalne normy. Rdzennym i czarnym przypisywano funkcje domowe, opiekuńcze lub seksualne.
Jakie były funkcje miast kolonialnych? start learning		Ośrodki administracji, handlu, religii – pełniły funkcję centrum życia Hiszpanów i kreoli. Indianie mieszkali poza nimi lub w osobnych dzielnicach
Czym różniły się miasta od wsi? start learning		Miasta były bastionami kultury kolonialnej, a wsie (Republica de Indios) zachowały więcej elementów kultury rdzennych
Dlaczego kreole nie lubili Hiszpanów z metropolii? start learning		– byli urodzeni w Ameryce – posiadali majątki, wykształcenie i wpływy ekonomiczne, to nie mieli dostępu do najważniejszych urzędów i stanowisk. Kreole czuli się dyskryminowani politycznie we własnym kraju
Co wywołało późniejsze rewolucje niepodległościowe? (kreole vs peninsulares) start learning		konflikt (kreole vs peninsulares) był jednym z głównych powodów rewolucji niepodległościowych w Ameryce Łacińskiej w XIX wieku.
Gdzie i kiedy miała miejsce rewolucja haitańska? start learning		W Saint-Domingue (dzisiejsze Haiti), w 1791–1804
Jaki kraj kolonizował Saint-Domingue? start learning		Francja – była to najbogatsza francuska kolonia w XVIII w.
Co produkowano w Saint-Domingue? start learning		Głównie cukier, kawę i bawełnę – produkcję oparto na pracy niewolników afrykańskich
Co zainspirowało rewolucję haitańską? start learning		Rewolucja francuska (1789) i ogłoszenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela
Kim był przywódca rewolucji? start learning		Toussaint Louverture – były niewolnik, genialny strateg wojskowy
Co zrobił Toussaint Louverture? start learning		Przejął kontrolę nad wyspą, zawierał sojusze z Hiszpanią i Francją, ogłosił zniesienie niewolnictwa
Kiedy wybuchło powstanie niewolników? start learning		W sierpniu 1791 roku – rozpoczęło się od masowego buntu na północy wyspy
Kiedy Francja zniosła niewolnictwo? start learning		1794 – rewolucyjny rząd francuski ogłosił zniesienie niewolnictwa w koloniach
Co zrobił Napoleon? start learning		Wysłał ekspedycję wojskową w 1802, by przywrócić kontrolę i niewolnictwo
Co się stało z Louverture'em? start learning		Został aresztowany przez Francuzów i zmarł w więzieniu w 1803 r.
Kto dokończył walkę i ogłosił niepodległość? start learning		Jean-Jacques Dessalines – ogłosił powstanie niezależnego Haiti w 1804 roku
Dlaczego rewolucja haitańska była wyjątkowa? start learning		Była to pierwsza skuteczna rewolucja niewolników i pierwsze czarne państwo na świecie
Jaki miała wpływ na świat? start learning		Zastraszyła elity kolonialne, przyspieszyła zniesienie niewolnictwa, wpłynęła na ruchy niepodległościowe w Ameryce Łacińskiej
Czy Haiti było uznane przez świat po 1804? start learning		Nie od razu – państwa europejskie (i USA) bały się „eksportu rewolucji” i nie uznały Haiti przez lata
Co się stało z gospodarką Haiti po rewolucji? start learning		Załamała się – zerwane kontakty handlowe, zniszczone plantacje, izolacja międzynarodowa
Co to jest kolonizacja? start learning		Osadzanie mieszkańców i zakładanie osad na terenach słabo zaludnionych lub nowo odkrytych. Celem była eksploatacja terytoriów zamorskich i wzmocnienie metropolii.
Co to jest kolonializm? start learning		Polityka krajów silnych militarnie i gospodarczo, polegająca na eksploatacji krajów słabszych — ich ludzi, surowców i gospodarki
Co to jest imperium kolonialne? start learning		Układ, w którym centrum (metropolia) zarządza koloniami. Zależności są ekonomiczne, religijne i polityczne
Co to jest imperializm? start learning		Rozszerzanie wpływów przez podbój, ekspansję, kolonizację — w celu wzbogacenia się, podboju i „cywilizowania” innych kultur
Co to jest dekolonizacja? start learning		Proces wyzwalania się kolonii spod władzy metropolii i powstawania nowych państw
Jaki był charakter dekolonizacji w Ameryce Łacińskiej? start learning		Często nie była prowadzona przez ludność rdzenną, lecz przez białych kreolów (criollos) urodzonych w koloniach, którzy chcieli przejąć władzę od metropolii
Co łączy kolonializm i dekolonizację w Ameryce Łacińskiej? start learning		Oba procesy nie zakładały prawdziwego równouprawnienia dla ludności rdzennej i afrykańskiej — marginalizacja trwała nadal
Co wydarzyło się w 1641 roku w Quilín? start learning		Parlament Quilín: Hiszpanie uznali autonomię Mapuches i zawarto pokój; granicą była rzeka Biobío
Dlaczego Mapuches nie chcieli dołączyć do niepodległego Chile? start learning		Uznawali Chilijczyków za jeszcze bardziej brutalnych niż Hiszpanów i nie ufali nowemu państwu
Czy wszystkie kolonie się uniezależniły? start learning		Nie — Puerto Rico nadal jest terytorium zależnym, mimo prób i walk o niepodległość
Co łączy różne ruchy dekolonizacyjne w Ameryce Łacińskiej? start learning		Brak włączenia rdzennych i czarnych społeczności w nowe państwa narodowe oraz kontynuacja wykluczeń społecznych i ekonomicznych
Kim są Mapuches? start learning		Rdzenni mieszkańcy południowego Chile i Argentyny. Ich nazwa oznacza „ludzie ziemi”.
Kim był Venancio Coñuepán (Koñwepang)? start learning		Lider Indian Mapuches, pierwszy minister w rządzie Chile (1952–1958) za prezydentury Carlosa Ibáñeza del Campo
Co wydarzyło się w latach 1970? start learning		Bunt Mapuches przeciwko polityce „chilizacji”, czyli przymusowemu nauczaniu hiszpańskiego i narzucaniu kultury chilijskiej
Jaka była sytuacja w latach 1990? start learning		Walki o ziemię z firmami eksploatującymi lasy i surowce naturalne na terenach Mapuches
Od kiedy trwa oficjalny spór o autonomię Mapuches? start learning		Od 1991 roku, gdy Mapuches ponownie zażądali uznania swoich praw do ziemi i samostanowienia
Co symbolizuje Emilia Nuyado Ancapichún? start learning		Przełom polityczny – została w 2018 roku pierwszą posłanką Mapuches w chilijskim Kongresie, reprezentując postulaty autonomii
Kim są Zapatyści (EZLN)? start learning		Ruch rewolucyjny rdzennych mieszkańców stanu Chiapas w Meksyku, powstały w 1983 roku. Składa się głównie z Majów
Jaki był związek nazwy „Zapatyści” z historią Meksyku? start learning		Odwołują się do Emiliana Zapaty, rewolucjonisty walczącego o „ziemię i wolność” (Tierra y Libertad) podczas Rewolucji Meksykańskiej (1911–1917)
Co to było Porozumienie z San Andrés? start learning		Podpisane w 1996 roku porozumienie między EZLN a rządem Meksyku, przyznające Indianom autonomię. Nigdy nie zostało ratyfikowane przez władze
Czym są Caracoles? start learning		To wsie zapatystów (państwo w państwie), gdzie funkcjonują własne szkoły i struktury społeczne
Jak zapatyści postrzegają Meksyk i siebie? start learning		Uważają się za nadal skolonizowanych, czują się marginalizowani przez państwo i system neoliberalny
co EZLN osiągnął bez wojny? start learning		Moralne zwycięstwo – utworzyli niezależne gminy (Caracoles), mimo że rząd nie ratyfikował ich autonomii

Sesja

You must sign in to write a comment

More