Chemia życie

Pierwiastki biogenne a związki organiczne co je łączy?

Pierwiastki biogenne występują (wszystkie z nich mogą wystąpić) w związkach organicznych

Wymień pierwiatski biogenne (cześć makroelementów) i ich znaczenie.

C-węgiel jest podstawą zw., występuje w kościach (mało) org H-we wszystkich zw. org występuje, składnik wody, protony H uczestniczą w procesach matabolicznych O-skl wody, oddychanie tlenowe, N-skl kwasów nukleinowych, białek(aminokwasów).

Wymień makroelementy oraz podaj ich funkcje?

Mg-kości, układ nerowy(przewodnictwo), chlorofil, prawidłowa praca serca, kurczliwość mieśni,[objawy to drżenie mieśni a wytracamy przez stres który on uspokoja] Ca-(jego jony procesy meta.), KKK, skurcze mieśni(kulturystyka), kości, krzepnięcie krwi

Co robi sól w organizmie?

Zatrzymuje wode

Wymień mikroelementy oraz wskaż ich funkcje.

Fe-skł. hemoglobina (transposrt GAZÓW oddechowych) oraz mioglobiny, skł. niektórych enzymów I-jod składnik hormonów tarczycy(tyroksyna, trójjodotyronina-odpowiadą za przemiane materi)

Opisz budowe cząsteczki wody

1. Jest ona dipolem (są ładunki dodatnie i ujemne) co wynika z elekteoujemności tlenu-silnej przyciąga (wytwarza się lokalny ładunek ujemny) i w jego strone przesuwąją się wiązania 2. Jej wiązanie łaczy się pod kątem otwartym(nie po prostej)

Wymień role wody w organizmie/jej właściwości(śr, rozp):

1. Woda jest środowiskiem realcji biochemicznych (czasem substratem lub produktem też)-wzystkie reakcje biologiczne zachodzą „w wodzie” (nasze komórki to cytoplazmy-woda) 2. Woda jest do dobrym rozpuszcanikiem (rozposzcza podobne-polarne np. sol kuchenna

Wytłumacz kohezje:

Kohezja czyli inaczej napięcie powierzchniowe, występuje ono pomiędzy cząsteczkami wody za pomocą wiązania wodorowego (atomy o przeciwnych ładunkach się przyciągają)- Nadaje to spójność wodzie

Adhezja czym jest?

Adhezja czyli zwilżanie powierzchni=(przyleganie do powierzchni). Taka powierzchnia musi być obdarzona ładunkiem

Siły adhezji i kohezji mogą ze sobą współpracować:

Rurka w kapilarze-pobiranie krwi, transport wody w roślinie

co się dzieje z wodą gry zamarza?

Jej cząsteczki są uporzadkowane wiec zwieksza swoją objętość i gęstość woda (cz. są od siebie maksymalnie oddalone)

Woda ma wysokie ciepło właściwe czyli...

Wolno zmienia temeperature, ma stabilną temperature i wolno ją zmienia, dzięki twmu my/zwierzęta wolno się nagrzewamy i możemy żyć w ciepłych krajach

Woda ma duże...

ciepło parowania. Woda potrzebuje dużo energi żeby zmienić jej stan skupienia na gazowy(energia uwalniania więc też ciepło/jest dipolem wiązania wodorowe, które są silne musza zostać pozrywane, co wymaga dużych nakładów energi)

Opisz budowę węglowodanów z grupami oraz zależne od nich nazwenictwo.

Cukry (sacharydy) składają się z łańcucha węglowego (C-C...). Do większości z nich jest przyłączona grupa hydroksylowa (-OH). Są też grupy aldehydowa(H-C=O) oraz ketonowa (C=0).

W jakiej postaci cukry występują?

W formie cyklicznej (pierściniowej)

Funkcje cukrów jakie są?

Jest to funkcja 1. Odżywcza-stanowi on źródło energi lub materiał zapasowy 2. Strukturalna-budowanie ścian komórkowych u roślin i grzybów, ale też pancerzyków(chityna-stawonogi)

Jaki jest podział cukrów? Podaj po jednym przykładzie

Monosacharydy (cukry proste), disacharydy(dwucukry), polisacharydy (wielocukry)

Właściwości cukrów prostych.

1. Są aktywne osmotycznie 2. Są słodkie 3. Dobrze rozpuszcalne w wodzie 4.łatwo przechodzą przez błony komórkowe (dlatego przyswajamy cukry w postaci tych prostych)

Jakie są cukry proste ze względu na liczbe atomów węgla?

triozy(3) pentozy (5) heksozy (6)

Jakie są pentozy i ile mają węgli? oraz role w organizmie

Ryboza i deoksyryboza (deo-bo ma o jedną mniej grupe hydroksylową OH)

Czym są heksozy? Wymień ich konkretne rodzaje

Są to monosacharydy składające się z 6-ciu atomów węgla

Glukoza rola

Podstawowe źródło energi zwłaszca dla uk. nerwowego, składają się z niej wszystkie wielocukry, jeden z pośrednich produktów fotosyntezy

Fruktoza oraz Galaktoza rola i cechy

Fruktoza cukier owocowy-słodszy od glukozy

Podaj dwucukry i z czego się składają:

Sacharoza(glukoza+fruktoza), Laktoza(glukoza+galaktoza), Maltoza(glukoza+glukoza x2)

Sacharoza, podaj role/cechy i z czego się składa?

Jest to tkzwn. cukier biały. Może być pozyskiwany z buraka cukrowego/trzciny cukrowej (kolor brązowawy). Jest to postać TRANSPORTOWA CUKROW ROSLINNYCH

Laktoza rola/cechy i jaki to cukier(budowa)?

Disacharyd, występuj w mleku ssaków

Maltoza rola/cechy budowa cukru (jaki)?

Jest to dwucukier. Produkt rozkładu skrobi. Brak specyficzności.

Wszystkie polisacharydy składają się z...?

Glukozy (są jej polimerami)

Polisacharydy podaj je ich rodzaje i ogólne funkcje/rozdzielenie?

1. Skrobia glikogen-materiał zapasowy-polimer ALFA-glukozy. 2. Celuloza, chityna - budulec. 3.! Wielocukry nie są aktywne osmotycznie (Brak napływu wody do komórek=mogą być w nich magazynowane)(nie to co mono i disacharydy)

Skrobia omów.

1. Skrobia to wielocukier zapasowy u roślin. 2. Polimer alfa-glukozy (wiązanie alfa-glikozydowe) 3. składa się z amylozy i amylopektyn.(cząsteczki o innym ułożeniu). 4. Występuje w bulwach i ziarnach/mąka kukurydza ziemniaki

Glikogen omów.

1. Wilocukier zapasowy u zwierząt(mięśnie, wątroba)/grzybów 2. Polimer alfa glukozy 3. cząsteczki mocno rozgałezione

Celuloza omów

1. Główny materiał budulcowy u roślin 2. Polimer beta-glokuzy (wiązania beta-glikozydowe) 3. Długie, nirozgałezione łańcuchy tworzą WŁÓKNA!!! 4. Występuje w ścianach kom. roślin

Chityna omów

(wielo) 1. budulec u grzybów i stawonogów (szkielety zwenętrzne/pancerzu-bo jest w oskórku) 2. Uwaga! Jest to polimer beta-GLOKUZAMINY (w. beta-glikozydowe) 3. Występuje w ścianach komórkowych grzybów

Wykrywanie polisacharydów (skrobi) przedstaw jak to zrobić?

Wykrywa się za pomocą płynu Lugola(jodyna, czyli roztór jodu). Który z brązowego-->na granatowy przechodzi (ew. purpurowy, ceglastoczerowny, ciemny fiolet wchodzący w granat)

Na białkach co się opiera?

Funkcjonowanie wszystkich organizmów.

DNA co jest w nim zawarte?

Jest w nim zawarta tylko informacja o budowie białek

Jakie białka pełnią funkcję budulcową/strukturalną?

1. Keratyna (wytwory naskórka-włosy, paznokcie, wzmacnia je) 2. Kolagen (t.łączna-kości, skóra) 3. białka histonowe (organizacja DNA w jądrze komórkowym-owijają DNA wokół siebie) 4. Aktyna/tubulina/keratyna(cytoszkielet) 5. aktyna/miozyna (włokna mieśni.)

Wymień białka które transportują przez błony komórkowe.(tkzwn."funkcja regulacyjna")

np. białka tworzące pompy protonowe(neurony), kanały jonowe i inne przenośniki

Wymień białka kóre zapewniją transport w obrębie organizmu

1. hemoglobina(gazy oddechowe, czerowny barwnik w erytrocytach), 2. transferyna(przenosi jony żelaza we krwi), 3. ALBUMINY(transport lipidów)!!!

Funkcja odpornościowa- wymień konkretne białka

1. przeciwciała (białka w kształcie Y, biorą udział w unieszkodliwianiu patogenów) 2. Globuliny (produkują przeciwciała, tranport hormonów...),

Funkcja sygnałowa-wymień białka i opisz działania ogólne tej funkcji ich funkcji jakie pełnią w organizmie.

Są to neurotransmitery(neuroprzekaźniki), Ich funckje to: umożliwainie komunikowania się komórek uk. odpornościowego, mogą być to Hormony wpływające na metabolizm komórek. Układ zgoności tkanek-jest to zesatw białek na powierzchni kom unikalny dla kazdego

Funkcja zapasowa białek opisz

Funkcja zapasowa białek NIE jest u zwierząt

Opisz funkcję enzymatyczną białek.

Białka działają jako enzymy. Ułatwiają one przebieg rekacji a tak naprwdę je umożliwiją. Są to np. enzymy katalizujące rekacje w komórkach czy też enzymy trawienne.

Funkcja magazynująca białek

Białka wiąża się z zwiazkami czy też pierwiatsakmi i mogą to magazynować. NP: 1. mioglobina (magazyn tlenu w mieśniach) 2. ferratyna (żelaza w wątrobie-głownie tez śledziona mieśnie).

Funckja motoryczna białek opisz ją

Na poziomie komórki odpowiadają za przemieszczanie organelli. U jednokomórkowców budują- RZĘSKI WICI. Budują mieśnie (przesuwanie się włókien)

Dlaczego to białka pełnią tyle różnych funkcji w organizmie?

Wynika to z ich budowy. A dokładnie zróżnicowania czyli bardzo dużej ilości kombinacji.

Opisz budowe białka

Białka to polimery aminokwasów.(połaczonych liniowo). Mją grupe 1. aminową-H2N oraz 1. karboksylową-COOH. Ułożony atom centralny z doczepionym H. I to jest cześc wspólna dla wszystkich białek.

Podział aminokwasów na charakter przedstaw.

1. Kwasowe (wiecej gr. COOH) 2. Zasadowe(wiece gr. aminowych NH2) 3. obojętne(po równo-zazwyczaj po jednej)

Jak zminokwasy się łączą?

Aminokwasy łączą się za pomocą WIĄZANIA PEPTYDOWEGO. Jest to wiązanie które powstaje między grupą AMINOWĄ a KARBOKSYLOWĄ.

Białko vs Peptyd czym się różnią?

1. Peptyd=krótszy łańcuch niż 100 aminokwasów 2. Białko=dłuższy łańcuch niż 100 aminokwasów

Wymień rodzaje białek - ze względu na kształt.

1. FIBRYLARNE (długie włokna, strukturalna) 2. GLOBULARNE (kulisty kształt, transport)

Wymień rodzaje białek ze względu na budowe.

PROSTE(z samych aminokwasów) i ZŁOŻONE (mają cześć niebiałkowa też)

Opisz struktore I-rzędową białka.

Jest to kolejnośc aminokwasów w łańcuchu polipeptydowym.

Opisz strukture II-rzędową białka

Jest to opis struktury białka alfa-helisy / beta-harmonijki. (beta-kartka)

Opisz strukture III-rzędową białka

Przedtsatwia on oddziaływania między łańcuchami bocznymi aminokwasów. Przedstawia odziaływnia między resztami aminokwasów)

Opisz strukture IV-rzędową białka

Dotyczy ona białek które składają się z więcej niż jednego łańcucha polipeptydowego. Więc mniejszośc białek.

Czemu budowa białka jest ważna?

Funkcja białka jest ściśle związana z jego budowa/strukturą. DOPASOWUJE SIĘ KSZTAŁTEM DO SUBSTRATU.

Czym się różnią tłuszce roślinne, a zwierzęce?

Roślinne=bardziej ciekłe, nienasycone (głównie) Zwierzęce=bardziej stała konstystencja nasycone (głównie)

Opisz budowe lipidów?

Lipidy to estry glicerolu i kwsów tłuszcowych.

Opisz budowę glicerolu?

Jest to alkohol z TRZEMA grupami hydroksylowymi (OH). Trój węglowy alkohol.

Opisz budowę KWASÓW TŁUSZCOWYCH.

Są to łańcuchy węglowe z grupą karboksylową na końcu (C z O z OH/COOH). Mogą być NASYCONE, wtedy kiedy wszystkie atomy węgla łączą się z wodorem maksymlanie jak tylko mogą(są nim nasycone ). U zwierząt głównie.

Czym są wiązania estrowe i jak powstają?

1-Wiązaie estrowe powstaje pomiędzy grupą/ami 1. HYDROKSYLOWĄ GLICEROLU (OH) a, Grupą 2. KARBOKSYLOWĄ KWASÓW TŁUSZCOWYCH. 2-Podczas połaczenia ich ODCHODZI WODA. 3-Następnie połącznie C-O-C

Przedstaw podział lipidów:

1. Proste(właściwe/obojętne, woski) 2. Złożone (fosfolipidy, glikolipidy) 3. Izoprenowe (steroidy, karotenoidy)

Opisz tłuszce obojetne (właściwe)

1. Budowa ich to głowa glicerolowa i ogonki z kwasów tłuszcowych. 2. Ich funckja to zapasowa, termoizolacja, amortyzuje chroni przed urazami mechanicznymi (np. narządy wewnętrzne).

Opisz funkcje wosków i powiedz jaki to rodzaj tłuszczu.

Pełnią one funckje ochronne (zarówno u roślin jaki i u zwierząt). Pojawiają się wszędzie tam gdzie chodzi o zabezpieczenie przed utratą/wnikaniem wody.

Fosfolipidy/Glikolipidy opisz ich przynależność oraz jaki to związek konkretnie.

Fosfolipidy: Poza główką glicerolową(hydrofilowa cześć) i k. tłuszcowowym (hydrofobowa) występuje też RESZTA FOSFORANOWA + CHOLINA. Analogicznie w glikolipidach cukier ale bez choliny!. Ich funckję: tworzą błony kom.(dwuwarstwowe) z GLIKOKALIKSEM.

Opisz czym są lipidy izoprenowe.

Są to polimery izoprenu

steroidy czym są przedstaw je na przykładach?

Są zawsze z 4-pierścieniowej struktury. Przykłady; Estradiol(żeński hromon płuciowy), Kortyzol(hormon stresu produkowany przez nadnercze). Cholesterol(budowanie błon i synteza vit.d)

Lipidy karoteonoidy

DŁUGIE polimery izopremu. Dla nas to są antyoksydanty. Dla roslin barwniki pomocnicze. B-karoten to prekursor vit A (potem jest na nią przekształcany).

Tłuszcze właściwe gdzie dokładnie leża?

Są one w taknkce podskurnej (w skórze z podskórną warstwą tkanki tłuszcowej)/w tkance tłuszczowej leżacej pod skórą

Okresl role wiązań w białku: peptydowe i mostek dwusiarczkowy, wiązania wodorowe:

Wiązania peptydowe tworzą strukturę I-rzędową – łączą ze sobą kolejne aminokwasy (w łańcuch polipeptydowy). Wiązania wodorowe stabilizują głównie strukturę II-rzędową (a także III- i IV-rzędową) – umożliwiają zwijanie (zginanie) łańcucha polipeptydowego.

Laktoza z czego się składa?

galaktoza + glukoza

Jakie wiązanie między dwoma cząsteczkami glukozy?

Kowalenycjne glikozydowe

Czym są kwasy nukleinowe?

Są one polimerai nukleotyód. Ale one są wyjątkowo długimi polimerami - ich długość można mierzyć nawet w metrach. Wynika to z tego że nukleotydów może być miliony a nawet miliardy (aminokwasy w białku to 100

Jakie są dwa rodzaje kwasów nukleinowych?

Jest to 1. DNA - kwas deoksyrybonukleinowy (postać podówjnej helisy-dwuniciowej) 2. RNA - (pojedyńcza nić) kwas rybonukleinowy...

Jakie są rodzaje nukleotydów?

Są dwa rodzaje nukletydów (Deoksyrybonukleotydy, rybonukleotydy). Rybonukleotydy-zawierają ryboze i 1 z 4 zasad azotowych. Tak samo jak deoksyrybonukletydy, ale różnią się one możliwością zawarcia jednej z nich Ryb=URACYL Deo=TYMINA

Jak się nazywa kolejność w łańcuchu polinukleotydowym.

SEKWENCJĄ

Szyfr, którym zapisujemy informacje o cechach organizmu?

KOD GENTYCZNY

Opisz budowe nukleotydu.

Składa się z: 1. Pięciowęglowego cukru (5, Pentozy) 2. Reszta fosforanowa 3. Zasada azotowa (może być 1-dno lub 2-u pierścieniowa)

Lipidy izoprenowe z czego się składają?

Polimery IZOPRENU.

Wymień lipidy izoprenowe, które należą do steroidów?

Estradiol, Kortyzol, CHOLESTEROL!

Czym są karotenoidy, jeden przykład i cecha chrakterystyczna.

Karotenoidy to lipidy izoprenowe, które mają bardzo DŁUGI ŁAŃCUCH izoprenu.np. Karoten

Cholesterol opisz funckje:

1. wchodzi w skład BŁON komórkowych ZWIERZĄT i je STABILIZUJE. (wciska się miedzy fosfo/glikolipidy) 2. Synteza kwasów żółciowych-składnik żółci (w wątrobie) żółć wspomaga trawienie tłuszców 3. Z cholesterolu są wytwarzane H. sterodiowe

Czym są i jaką role mają karotenoidy?

Są to lipidy izoprenowe. Dla ROŚLIN=BARWNIKI POMOCNICZE (nadają kolory intensywne-chętnie zjadane rozprzestrzeniane nasiona). Karoten, lipoken-pomidory, pomagają w fotosyntezie. W jesiń widać w liściach (rozłożył się wtedy chlorofil) U nas ANTYOKSYDANTY.

Opisz jakie rodzaje wiązań występują w kwasach nukleinowych (łańcuchu)

Występują w nich wiązania ESTROWE(gr. hydroksylowa glicerolu a karboksylowa bez cz. wody) (takie jak w lipidach), N-GLIKOZYDOWE (N-glikozydowe) a w nić wiążą się poprzez wiązania FOSFODIESTROWE!!! (między 3cim a 5tym atomem węgla)

Ryboza vs Deoksyryboza

Deo-bez tlenu W budowie w jednej grupie hydroksylowej nie ma tlenu jakby, Na maturze pisz że ma o jeden atom tlenu mniej.

Jakie są zasady azotowe w RNA/DNA, oraz jakie są miedzy nimi różnice?

Zasady purynowe (dwupierściniowe): Guanina, Adenina. Pirymidowe: Cytozyna, Tymina, Uracyl.

W jaki sposób nukleotydy łączą się ze sobą w łańcuch? (nić)

Zachodzi ono przez reszte fosforanową i jest między 3 a 5 węglem. WIĄZANIE FOSFODIESTROWE

Opisz budwe RNA w skrócie.

RNA jest: jednoniciowe, ryboza (cukier), zasada azotowa URACYL zamiast tyminy. RNA jest owiele krótsze od DNA.

Opisz budowe DNA podwzględem wiązań gównie zwróc wuage.

DNA łączy się ze sobą za pomocą wiązania wodorowego i zgdonie z regułą komplementarności. To że nie są to wiązania kowalenycjne to dobrze bo dzięki temu DNA może stać się bardziej rozplatać przy odczytywaniu informacji genetycznej i spleść spowrotem.

Czym jest ekspresja genów?

Odczytywanie informacji genetycznej z DNA

Czym jest zasada komplementarności?

Polega ona na tym że Adenina zawsze łączy się z Tyminą poprzez dwa wiązania wodorowe. A Guanina z Cytozyną poprzez trzy (3) wiązania wodorowe. Dzięki temu nić DNA ma odpowiednią szerokość,

Reguła Chargaffa co to?

Mówi ona nam że ilość Guaniny=Cytozyny Adeniny=Tyminy.

Gdzie znajduje się DNA.

W komórce eukariotycznej w: jądrze kom (większość 90%), mitochondriach, chloroplastach. 2. W kom. pokariotycznych: GENOFOR (luźno położona cząstka w cytoplazmie), obszar w którym znajduje się genofor to NUKLEOID, PLAZMIDY (małe kuliste cz. DNA dod. cechy)

Jaką role pełni DNA?

1. Zawiera informacje o wszystkich białkach organizmu i kontroluje ich EKSPRESJE (umozliwia rozwój i funkcjonowanie organizmu, wytwarzanie białek)

W jakich rodzajach może występować RNA?

Wszystkie rodzaje RNA są związane z syntezą białka ("produkcją jego", eskpresji genów). 1. mRNA-informacyjny RNA(ma za zadanie przenosić informacje o budowie białka z JĄDRA do CYTOPLAZMY, powstaje na podstawie konkretnego odcinka DNA.

Gdzie występuje RNA?

RNA wystepuje tam gdzie zachodzi synteza białka. 1.K. Eu: Jądro komórkowe, cytoplazma, (mitochondria, chloroplasty śladowe ilości) 2.K. Pr: po prostu w cytoplazmie.

Glukoza to głowny materiał energetyczny dla komórek...

zwierzęcych i roślinnych

Jakie białka pełnia funckje odpornościowe?

Są to PRZECIWCIAŁA oraz GLOBULINY

Podaj przykłady białek fibrylarnych?

Firbyna/fibrynogen (budowa skrzepu), Elastyna, Keratyna, Kolagen

Z jakich elementów składa się nukleotyd?

Składa się z 1. cukru pentozy (rybozy / deoksyrybozy) 2. reszty fosforanowej 3. zasady azotowej

Jakie wiązanie występuje między zasadami azotowymi dwóch nici DNA?

Wiązanie wodorowe

Jakie wiązanie łaczy ze sobą poszczególne nukleotydy w łańcuchu polinukleotydowym?

Są to wiązania FOSFODIESTROWE.